Ochrona gatunków oraz siedlisk przyrodniczych w obszarach administrowanych przez Dyrektora Urzędu Morskiego w Gdyni

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Funduszu Europejskiego na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027

Działanie FENX.01.05 Ochrona przyrody i rozwój zielonej infrastruktury

Nazwa projektu:

"Ochrona gatunków oraz siedlisk przyrodniczych w obszarach administrowanych przez Dyrektora Urzędu Morskiego w Gdyni"

I. Opis projektu

Przewidywany okres realizacji projektu 01.07.2024 r. - 31.12.2028 r.
Planowany całkowity koszt projektu 15 921 600 PLN, w tym wysokość dofinansowania przez Unię Europejską 13 533 360 PLN.

Celem projektu jest realizacja działań ochronnych i monitoringowych dla utrzymania lub odtworzenia właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, w tym ptaków, stanowiących przedmiot ochrony obszarów Natura 2000 będących pod nadzorem Dyrektora Urzędu Morskiego w Gdyni i znajdujących się w jego kompetencjach. Realizacja wskazanych działań ochronnych umożliwi zachowanie a nawet polepszenie stanu zasobów przyrodniczych oraz ograniczenie zmniejszania różnorodności biologicznej na terenie obszarów Natura 2000.

Grupy docelowe
Beneficjenci bezpośredni:
1.Wnioskodawca – Urząd Morski w Gdyni: w ramach realizacji ustawowego obowiązku Dyrektora Urzędu
Morskiego w Gdyni pełnienia nadzoru nad obszarami objętymi wnioskiem,
2.Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Warszawie: w ramach nadzoru nad funkcjonowaniem obszarów
Natura 2000 w Polsce, prowadząc ewidencję danych niezbędnych do podejmowania działań w zakresie ich
ochrony a w tym kontroli realizacji ustaleń planów ochrony i planów zadań ochronnych obszarów Natura 2000.
3. Chronione gatunki roślin, zwierząt i siedliska przyrodnicze: zachowanie i/lub odtworzenie ich właściwego
stanu ochrony.
Beneficjenci pośredni:
1.Prowadzący działalność gospodarczą: uzyskanie wsparcia i wiedzy o zasadach prowadzenia działalności w
obrębie obszarów chronionej przyrody (rybacy, pozyskujący trzcinę, wynajmujący kwatery, sprzęt wodny,
organizatorzy turystyki etc.).
2.Władze lokalne i regionalne: realizacja założeń ochrony środowiska i przyrody administrowanych obszarów,
wpływ na poprawę jakości życia mieszkańców.
3.Naukowcy i badacze: bezpośredni dostęp do nowych danych i wyników badań, które mogą posłużyć do
dalszych prac badawczych nad ochroną środowiska morskiego.
4.Mieszkańcy Polski w tym regionów nadmorskich: uzyskanie wiedzy o zasadach zachowania się w obrębie
obszarów chronionej przyrody, poprawa jakości środowiska naturalnego, w tym warunków życia i rekreacji.
5.Turyści: uzyskanie wiedzy o zasadach zachowania się w obrębie obszarów chronionej przyrody oraz walorach
przyrodniczych odwiedzanych obszarów, wpływ na jakość uprawianego sportu i rekreacji (wędkarze,
grzybiarze, plażowicze, poszukiwacze militariów, paralotniarze etc.).

Działaniami zostaną objęte te obszary, dla których:

- zostało wydane rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie ustanowienia planu ochrony Zalew Wiślany i Mierzeja Wiślana PLH280007 oraz Zalew Wiślany PLB280010,

- trwa procedowanie w Ministerstwie Klimatu i Środowiska projektu planu ochrony dla obszaru Natura 2000 Klify i Rafy Kamienne Orłowa PLH220105 oraz Ostoja w Ujściu Wisły PLH220044. Planowany termin zatwierdzenia planów szacowany jest na rok 2024 – 2025.

- zostało wydane zarządzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gdańsku w sprawie planów zadań ochronnych (PZO) dla obszarów: Białogóra PLH220003 oraz Mierzeja Sarbska PLH220018, gdzie wskazano Dyrektora Urzędu Morskiego w Gdyni jako organ odpowiedzialny za realizację poszczególnych zadań.

Realizacja zakresu projektu obejmuje następujące działania:

W wyżej wymienionych obszarach planuje się przeprowadzić działania, które zostały wskazane w załączniku nr 6 do planu ochrony: „Działania ochronne dla utrzymania lub odtworzenia właściwego stanu ochrony przedmiotów ochrony obszaru” lub też w załączniku do PZO „Działania ochronne ze wskazaniem podmiotów odpowiedzialnych za ich wykonanie i obszarów ich wdrażania”.

Zaproponowane działania są odpowiedzią na rozpoznane w obszarach zagrożenia dla przedmiotów ochrony i były konsultowane na spotkaniach, w których udział brały instytucje oraz osoby będące zainteresowane danym obszarem. Dlatego też ich realizacja powinna być akceptowana przez społeczności lokalne i przyczyni się do efektywnego wdrażania wypracowanych zapisów, tak aby działania ochronne dedykowane poszczególnym gatunkom oraz siedliskom przyrodniczym stały się narzędziem oraz środkiem do skutecznego wdrożenia ochrony danego obszaru i zachowania jego zasobów przyrodniczych.

Zaplanowane w projekcie działania są zgodne z dokumentem pt. „Priorytetowe ramy działań (PAF) dla sieci Natura 2000 w Polsce dla Wieloletnich Ram Finansowych na lata 2021-2027”. Założenia te stanowiły bazę i punkt wyjścia do zdefiniowania dalszych, priorytetowych działań niezbędnych do ochrony obszarów sieci Natura 2000 w ramach dostępnych funduszy krajowych i unijnych w perspektywie finansowej do roku 2027. Realizacja działań przyczyni się również do lepszego rozpoznania liczebności populacji danego gatunku w obszarze, co będzie miało wpływ na dopasowanie odpowiednich metod ochrony. Obecnie występują jedynie szczątkowe oraz bardzo często przypadkowe informacje o takich gatunkach jak ciosa, parposz czy minóg morski. Bez dokładnego rozpoznania stanu faktycznego populacji wstępujących w obszarach Natura 2000 nadzorowanych przez Dyrektora Urzędu Morskiego w Gdyni nie ma szans na pełnowartościową ich ochronę.

Przeprowadzone badania w zakresie monitoringu przyłowu ptaków w sieciach rybackich na Zalewie Wiślanym dostarczy informacji o skali samego zjawiska i umożliwi wprowadzenie działań minimalizujących śmiertelność poszczególnych gatunków.

Przeprowadzone promocje ochrony poszczególnych gatunków zwiększą wiedzę na temat bogactwa przyrodniczego wnioskowanych terenów, co bezpośrednio przedłoży się na ochronę poszczególnych gatunków ptaków, roślin oraz siedlisk. Równocześnie spowoduje zwiększenie poziomu zaangażowanie społeczeństw lokalnych w działania na rzecz ochrony przyrody. Ochrona siedlisk wydmowych realizowana będzie częściowo siłami własnymi Urzędu Morskiego w Gdyni z wykorzystaniem zakupionego w projekcie sprzętu.

II. Przetargi

Celem przedsięwzięcia jest opracowanie innowacyjnego podejścia, wspierającego monitoring siedlisk przyrodniczych Natura 2000.

Monitoring obejmie:

• analizę zdjęć satelitarnych (Sentinel, Landsat, Planet),
• naloty z użyciem samolotów wyposażonych w kamery RGB, RGBN, termalne, hiperspektralne oraz skanery laserowe (ALS),
• wykorzystanie algorytmów uczenia maszynowego do klasyfikacji szaty roślinnej,
• tworzenie cyfrowych map zasięgu i zmian szuwarów.

Efektem prowadzonego monitoringu będzie pozyskanie wiedzy o zasięgu i stanie szuwarów na Zalewie Wiślanym, dostarczone zostaną informacje o skali i sposobie pozyskiwania trzciny. Powstanie również narzędzie do zautomatyzowanego określania w przyszłości powierzchni szuwarów na podstawie obrazów satelitarnych, zdjęć lotniczych lub tych wykonanych Bezzałogowym Statkiem Powietrznym.

Dane o jakości szuwarów są bardzo istotne, ponieważ zbiorowiska te tworzą naturalną barierę ochroną przed intensywnym falowaniem oraz stanowią bardzo ważne siedlisko dla chronionych gatunków ptaków. Dyrektor Urzędu Morskiego w Gdyni, jako nadzorujący obszarem Natura 2000 zobowiązany jest zgodnie z rozporządzeniem Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 18 października 2023 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla obszaru specjalnej ochrony ptaków Zalew Wiślany (PLB280010) do monitoringu trzcinowisk oraz kontroli powierzchni wykaszanych.

Projekt ma kluczowe znaczenie dla ochrony przyrody i zrównoważonego gospodarowania zasobami Zalewu Wiślanego. Każdego roku powstaną szczegółowe raporty i mapy, tworzone w oparciu o dane przestrzenne o bardzo wysokiej rozdzielczości. Dane te posłużą do identyfikacji obszarów pozyskiwania trzciny.  Dzięki zaawansowanym narzędziom i regularnym analizom możliwe będzie nie tylko bieżące monitorowanie stanu siedlisk, ale też ocena przestrzegania zasad pozyskiwania trzciny zgodnie z planem ochrony obszaru Natura 2000.

Wyniki projektu mają ułatwić dbanie o bioróżnorodność, a więc także o stan siedlisk przyrodniczych. Polska – jako kraj członkowski Unii Europejskiej – ma taki obowiązek.

 

• 3 czerwca 2025 r. Urząd Morski w Gdyni podpisał umowę z firmą „STANA” na usługę wykonania ogrodzeń wydm w obrębie trzech kluczowych obszarów Natura 2000: Białogóra (PLH220003), Mierzeja Sarbska (PLH220018) oraz Zalew Wiślany i Mierzeja Wiślana (PLH280007).

Celem przedsięwzięcia jest ochrona cennych siedlisk przyrodniczych, takich jak inicjalne stadia nadmorskich wydm białych, wydmy białe i wydmy szare, poprzez ograniczenie dostępu osób postronnych i minimalizację mechanicznych uszkodzeń szaty roślinnej. Usługa realizowana jest w oparciu o zapisy obowiązujących planów ochrony i planów zadań ochronnych dla tych obszarów Natura 2000.

Zakres prac

Zamówienie obejmuje dwie zasadnicze części:

1. Ogrodzenia z siatki leśnej (Mierzeja Wiślana)

• Łączna długość: ok. 33 km
• Lokalizacja: od granicy z Federacją Rosyjską do zejścia nr 60 na Mierzei Wiślanej
• Materiał: siatka druciana ocynkowana mocowana do słupków drewnianych
• Celem grodzenia jest wytyczenie barier ograniczających dostęp do wrażliwych stref wydmowych.

2. Ogrodzenia drewniane (Białogóra, Mierzeja Sarbska, Mierzeja Wiślana)

• Łączna długość: ok. 3 km
• Wykonanie ogrodzeń wzdłuż dojść do plaż w rejonach: Krynica Morska, Lubiatowo, Ulinia i Łeba
• Konstrukcja: drewniane przęsła z sosnowych słupów i żerdzi, zabezpieczone impregnatami bezpiecznymi dla środowiska
• Zadaniem ogrodzeń jest kanalizowanie ruchu turystycznego

Ze względu na wysoką wrażliwość chronionych siedlisk przyrodniczych, przed rozpoczęciem prac wykonawca został przeszkolony przez przedstawicieli Urzędu Morskiego w Gdyni. Szkolenie objęło m.in.:

• rozpoznawanie miejsc gniazdowania sieweczki obrożnej,
• sposoby omijania inicjalnych stadiów wydm,
• techniki poruszania się i transportu materiałów na terenach wydmowych,
• obowiązki wykonawcy w zakresie ochrony przyrody w trakcie realizacji usługi.

Szkolenie miało na celu nie tylko zwiększenie świadomości ekologicznej, ale przede wszystkim zapewnienie maksymalnego bezpieczeństwa dla unikalnych siedlisk i gatunków chronionych, które występują na terenach objętych wykonywaniem prac.

III. Realizacja

• 15 lipca 2025 r. został odebrany pierwszy etap prac w ramach zadania „Ochrona siedlisk wydmowych”.

W ramach etapu I wykonano 6,9 km ogrodzeń z siatki leśnej na odcinkach brzegu morskiego w miejscowościach Piaski, Krynica Morska, Kąty Rybackie i Sztutowo. Prace zrealizowano zgodnie z wytycznymi ochrony przyrody i zakończono w terminie – 27 czerwca 2025 r.

Ogrodzenia ograniczają dostęp do najbardziej wrażliwych fragmentów wydm, co umożliwia skuteczną ochronę cennych siedlisk przyrodniczych na terenie obszaru Natura 2000.

Kontakt

• Urząd Morski w Gdyni
  ul. Chrzanowskiego 10
  81-338 Gdynia
  tel. (58) 355-33-33 fax. 58 620-67-43
• Pełnomocnik ds. Realizacji Projektu
  Monika Zakrzewska Główny Specjalista ds. ochrony przyrody
  w Inspektoracie Ochrony Wybrzeża
  e-mail: monika.zakrzewska@umgdy.gov.pl
  tel. (58) 355 34 14
• Zastępca Pełnomocnika ds. Realizacji Projektu
  Michał Zygmunt Starszy specjalista ds. obszarów Natura 2000
  w Inspektoracie Ochrony Wybrzeża
  e-mail: michal.zygmunt@umgdy.gov.pl
  tel. (58) 355 34 15

Szczegółowe informacje na temat Programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027 (FEnIKS): feniks.gov.pl

Link do Formularza zgłaszania informacji o podejrzeniach wystąpienia nieprawidłowości i nadużyć finansowych w ramach całego Programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027 (FEnIKS): naduzycia.feniks@mfipr.gov.pl oraz rownosc.feniks@mfipr.gov.pl .