Planowanie i realizacja budowy drogi wodnej łączącej Zalew Wiślany z Zatoką Gdańską – kontrola Najwyższej Izby Kontroli

W związku z wystąpieniem pokontrolnym Najwyższej Izby Kontroli -  Planowanie i realizacja budowy drogi wodnej łączącej Zalew Wiślany z Zatoką Gdańską, Urząd Morski w Gdyni przedstawia dodatkowe informacje dot. wniosków z przeprowadzonej kontroli.

Na wstępie należy podkreślić, iż realizacja tej złożonej inwestycji miała miejsce w szczególnie trudnych i nadzwyczajnych warunkach, jakimi była pandemia wirusa SARS-COV2 oraz wojna w Ukrainie. Okoliczności te w sposób istotny wpłynęły zarówno na pracę segmentu prywatnego, jak i pracę administracji publicznej.

Program wieloletni, będący podstawą realizacji „Budowy drogi wodnej łączącej Zalew Wiślany z Zatoką Gdańską” został przyjęty uchwałą Rady Ministrów w dniu 24 maja 2016 roku.

W toku realizacji Programu zaistniała konieczność włączenia elementów inwestycji, które na etapie sporządzonej koncepcji w 2014 r. nie mogły być przewidziane. Po przyjęciu przez Radę Ministrów Programu, zlecono szereg opracowań dokumentacyjnych, które doprecyzowały niezbędny zakres rzeczowy do realizacji. Wprowadzone zmiany (nieprzewidziane na etapie koncepcji) wynikały ze zleconych opracowań dokumentacji projektowej (2017 r.), analiz nawigacyjnych, opracowania wyboru technologii pogłębiarki wykorzystywanej w pracach pogłębiania torów wodnych (2018 r.) oraz warunków decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych (2018 r.). Wspomniane zmiany to:

• budowa sztucznej wyspy (zamiast pierwotnie zakładanego odkładu urobku z pogłębiania w strefie przybrzeżnej);
• zabezpieczenie wejścia do kanału żeglugowego od strony Zalewu Wiślanego poprzez budowę kierownic (zamiast pierwotnie przewidzianych dalbowych stanowisk oczekiwania);
• zmiana pierwotnego rozwiązania konstrukcji i sposób otwierania mostów na kanale żeglugowym na mosty zwodzone obrotowe (zamiast pierwotnie zakładanych mostów podnoszonych);
• budowa mostu o nowej konstrukcji w Nowakowie – w toku analiz oceniono, że most ówcześnie funkcjonujący stanowi przeszkodę nawigacyjną na nowej drodze wodnej;
• obudowa brzegów rzeki Elbląg na północ od mostu w Nowakowie o długości 2,5 km;
• zmiana założeń dla parametrów technicznych pogłębiarki.

Wzrost kosztów inwestycji, w stosunku do pierwotnie planowanej, nie jest spowodowany nierzetelnym przygotowaniem na etapie planowania. Zwiększenie wartości Programu wynika przede wszystkim ze zmiany (zwiększenia) zakresu rzeczowego inwestycji oraz wzrostu cen materiałów, paliwa oraz robót budowlanych. Należy również wspomnieć, iż szacunkowy koszt budowy ponad 23 kilometrowej drogi wodnej w pierwotnej wysokości 880 mln złotych wynikał z analiz prowadzonych w latach 2014-2016, natomiast rozpoczęcie realizacji inwestycji nastąpiło kilka lat później. W tym miejscu dla przykładu można podać, iż płaca minimalna w 2014 roku wynosiła 1680 zł brutto, a w chwili obecnej wynosi 3600 zł brutto. Zapisy Programu wieloletniego przewidywały taką możliwość i dopuszczają dokonanie aktualizacji Programu m.in. poprzez wprowadzenie prac nieuwzględnionych na etapie planowania, uwzględnienie wzrostu cen na materiały budowlane, cen usług.

W zakresie obowiązku sprawozdawczego, wyjaśniamy, że był i nadal jest on wypełniany. Urząd Morski w Gdyni regularnie przekazuje okresową sprawozdawczość (raz na kwartał, dwumiesięcznie, a od 2019 roku co miesiąc). Zakres przekazywanych informacji jest bardzo szeroki i pozwala na rzetelne prowadzenie nadzoru nad realizacją Programu. Sam Program odnosi się natomiast do składania sprawozdań raz w roku.

Należy również wskazać, iż powołanie Jednostki Realizującej Projekt (JRP) w 2019 r. nie miało wpływu na prawidłowość czy terminowość kontrolowanej inwestycji. Przedmiotowa inwestycja była przygotowywana i realizowana wyłącznie w oparciu o zasoby kadrowe Urzędu Morskiego w Gdyni, a powołanie JRP było formalnością, bowiem ci sami pracownicy, którzy pracowali przy przygotowaniu inwestycji od 2016 r. (i wcześniej) zostali powołani do JRP.

Pomimo okoliczności nadzwyczajnych, dochowano wszystkich procedur, a wskazane przez NIK „nieprawidłowości” stanowią uchybienia, pozostające bez negatywnego wpływu na ochronę interesu Skarbu Państwa. Wręcz przeciwnie, w trakcie realizacji kierowano się ochroną tego interesu, efektywnością wydatkowania środków publicznych i zasadą osiągania najlepszych rezultatów w oparciu o posiadane zasoby.

W wystąpieniu pokontrolnym Najwyższa Izba Kontroli stwierdziła również, iż:

1. Dyrektor Urzędu złożył wnioski o wydanie decyzji o zezwolenie na realizację zadań inwestycyjnych objętych Programem wieloletnim, które odpowiadały wymaganiom ustawowym, a nakłady poniesione na jego finansowanie mieściły się w limitach kwot ujętych na ten cel w corocznych planach finansowych Urzędu;
2. Po wyłonieniu wykonawców w ramach przeprowadzonych postepowań o udzielenie zamówień publicznych, podpisano umowy wykonawcze na trzy pierwsze fazy robót budowlanych oraz dostawę pogłębiarki, z tego do dnia zakończenia kontroli NIK (28.04.2023r.) odebrana została I faza robót, a pozostałe były na etapie realizacji. Do zakontraktowania pozostała ostatnia IV faza robót budowlanych z przewidywanym terminem realizacji do końca 2024 roku (stan na dzień 9.11.2023r. – faza III odebrana; faza II w realizacji do końca 2023r.);
3. Zadania inwestycyjne objęte kontraktem na I fazę robót budowlanych zostały zrealizowane w terminie przewidzianym umową wykonawczą, a następnie rzetelnie oraz zgodnie z przyjętymi procedurami odebrane we wrześniu 2022 roku. Na roboty te uzyskano decyzje o pozwoleniu na użytkowanie. Proces finansowania umowy na I fazę robót budowlanych odbywał się na zasadach określonych w umowie wykonawczej;
4. Dyrektor Urzędu rzetelnie analizował i prognozował potrzeby finansowe w zakresie niezbędnym do prawidłowego utrzymania obiektów powstałych w wyniku realizacji zadań inwestycyjnych objętych Programem wieloletnim, a następnie występował o te środki do ministra właściwego ds. gospodarki morskiej;
5. Dyrektor Urzędu rzetelnie i terminowo realizował – nałożone przez Departament Gospodarki Morskiej w urzędzie obsługującym ministra właściwego ds. gospodarki morskiej – obowiązki sprawozdawcze i informacyjne dotyczące stanu realizacji Programu wieloletniego. Nie zawierały one jednakże części informacji wymaganych uchwałą Rady Ministrów ustanawiającą Program wieloletni.

W ramach procedury odwoławczej przekazano do NIK zastrzeżenia Urzędu Morskiego w Gdyni do przedmiotowego wystąpienia pokontrolnego – wszystkie zostały oddalone.

Za zaangażowanie, trud i profesjonalizm Dyrektor Urzędu Morskiego w Gdyni serdecznie dziękuje wszystkim Pracownikom Urzędu od lat zaangażowanym w przygotowanie oraz realizację tej niezwykle skomplikowanej i spektakularnej, wielobranżowej inwestycji infrastrukturalnej!